Mleko kobiece jest niesamowitym pokarmem. Jako jedyne znane nam pożywienie potrafi zmieniać swój skład i dostosowywać go do potrzeb małego człowieka.
American Academy of Pediatrics (Amerykańska Akademia Pediatryczna) zaleca wyłączne karmienie piersią do 6 miesiąca życia dziecka, a następnie stopniowe wprowadzanie produktów stałych i kontynuowanie karmienia piersią przez kolejny rok, a dalej do momentu aż matka i dziecko ma na to ochotę.
World Health Organization (WHO-Światowa Organizacja Zdrowia) również zaleca wyłączne karmienie piersią przez pierwsze pół roku życia dziecka, a następnie kontynuowanie go w towarzystwie produktów stałych do drugiego roku życia lub później.
Mleko matki jest zatem głównym pożywieniem i źródłem składników odżywczych w pierwszym roku życia dziecka. Dodatkowe produkty, które maluch otrzymuje mają być jedynie uzupełnieniem diety.
Mleko kobiece powstaje w procesie laktacji w gruczole sutkowym.
Jak zmienia się pokarm?
Wyróżniamy cztery rodzaje mleka kobiecego w zależności od czasu jego powstawania. Pierwsze to wydzielina przedporodowa, która powstaje już nawet w 16 tygodniu ciąży. Kumuluje się w przewodach mlecznych i może wydobywać się na zewnątrz brodawki. Zawiera dużo białka, sodu, chlorków, mało laktozy i tłuszczów.
Kolejna tzw. colostrum – siara – mleko początkowe (nie mylić z nazwą mleka modyfikowanego przeznaczonego dla niemowląt do 6 mies. życia, które z siarą nie ma nic wspólnego), które jest wydzielane do 3-6 dnia po porodzie. Siara jest gęstym, żółtawym płynem, któremu barwę nadaje beta-karoten. Objętość siary w pierwszych dobach po porodzie nie jest duża, dziecko przyjmuje raptem 50 – 100 ml/dobę. W siarze występuje bardzo wysokie stężenie immunoglobulin, zwłaszcza klasy SIgA oraz leukocytów (ochrona immunologiczna). W porównaniu z mlekiem dojrzałym jest też więcej sodu, potasu, chlorków, białka i witamin A, E i karotenu, mniej tłuszczów i laktozy. Ma niższą wartość kaloryczną niż mleko dojrzałe. Mleko przejściowe, które wydzielane jest do około drugiego tygodnia po porodzie jest trzecią fazą. Obniża się w nim ilość immunoglobulin i białka oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, a zwiększa się poziom laktozy, tłuszczów i witamin rozpuszczalnych w wodzie. Rośnie wartość kaloryczna. Ostatecznie pojawia się mleko dojrzałe. Jest ono niebieskawe, wodniste i klarowne. Tłuszcze są najbardziej zmiennym składnikiem mleka kobiecego. Zmieniają się w czasie jednego karmienia, jak i pory dnia, stopnia opróżnienia piersi i częstotliwości karmienia.
Dodatkowo można wyróżnić mleko wcześniacze, które ma więcej białka, immunoglobuliny SIgA, laktoferryny, wapnia, fosforu, cynku, magnezu, żelaza, potasu, sodu, chlorków, prawdopodobnie więcej tłuszczów, w tym cholesterolu, fosfolipidów i średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (MCT), mniej laktozy. Mleko to ma wyższą wartość energetyczną w porównaniu z mlekiem dojrzałym.
Skład mleka kobiecego zmienia się w zależności od wielu czynników np. pory posiłku, pory dnia. Najbardziej zmiennym składnikiem mleka kobiecego są tłuszcze.
Kilka pierwszych łyków mleka jest dość wodniste (można by porównać do picia czy też „zupy”) – jest to pierwsza faza, dalej następuje danie główne – faza druga – zwiększa się ilość tłuszczu. Mleko jest również deserem. Dziecko otrzymuje posiłek z tak wielu ważnych i wartościowych części! Zaraz po karmieniu mleko jest bardzo tłuste, a pół godziny później staje się znowu rozcieńczone. Niektóre badania sugerują, że mleko produkowane wieczorem jest bardziej tłuste niż to poranne.
Niemowlęta karmione piersią nie potrzebują zatem żadnego dodatkowego pokarmu czy też napoju do ukończenia szóstego miesiąca życia – mleko kobiece spełnia te wszystkie funkcje. Ważne jest zatem karmienie na żądanie.
Podstawowe składniki mleka kobiecego to:
Białko Białka mleka kobiecego to nie tylko białka budulcowe, ale także immunoglobuliny, składowe dopełniacza, laktoferryna, alfa-1-antytrybsyna, alfa-laktoalbumina, hormony oraz inne białka będące czynnikami bioaktywnymi. W mleku kobiecym stwierdza się obecność 18 aminokwasów, przy czym najwyższe wartości bezwzględne osiąga kwas glutaminowy, leucyna, prolina, kwas asparginowy, lizyna i walina. Nawet dzieci karmione wyłącznie mlekiem matki między 9-12 miesiącem życia dostają wystarczającą ilość białka.
Enzymy W mleku mamy obecnych jest około 80 enzymów. Mleko matki zawiera enzymy trawienne, które równoważą brak enzymów, których niemowlę nie potrafi wyprodukować przez pierwsze kilka tygodni. M. in. lipaza – rozbija tłuszcze, by mogły stać się budulcem mózgu i systemu nerwowego niemowlęcia
Węglowodany Głównym węglowodanem mleka kobiecego jest laktoza. Laktoza jest dwucukrem złożonym z glukozy i galaktozy. Glukoza wykorzystywana jest w procesach energetycznych, a galaktoza w procesach mielinizacyjnych (wchodzi w skład cerebrozydów). Laktoza odgrywa także rolę we wchłanianiu wapnia i prawdopodobnie fosforu, głównie poprzez obniżenie pH w świetle jelita.
Tłuszcze Tłuszcze mleka kobiecego to glicerydy, cholesterol i fosfolipidy. 98.7% tłuszczów to trójglicerydy, które są tłuszczami wysokoprzyswajalnymi. Wysokie stężenie cholesterolu (1,0 do 1,5 mg/100 ml) ma ułatwiać proces mielinizacji centralnego układu nerwowego oraz ma chronić przed wysokim stężeniem cholesterolu w dorosłym życiu.
Sole mineralne i mikroelementy Pokarm kobiecy zawiera wszystkie niezbędne składniki mineralne. Charakteryzuje go m. in. Niska zawartość sodu, natomiast stosunek wapnia do fosforu jest optymalny do mineralizacji kośćca. Z ważnych mikroelementów znajdują się w mleku również:
Witaminy W mleku kobiecym znajdują się wszystkie witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Witamina A oraz beta-karoten, witamina E. Witamina D znajduje się w mleku matki w niewielkiej ilości około 0,01mg/100 ml. Witamina K jest obecna w ludzkim mleku w niemierzalnie małych ilościach. Z grupy witamin rozpuszczalnych w wodzie znajdujemy witaminę C, o właściwościach antyoksydacyjnych oraz uszczelniających, kwas foliowy, tiaminę , ryboflawinę , niacynę. Witaminy B6 i B12 występują w niewielkich ilościach.
Karmienie piersią a odporność
Karmienie piersią pomaga w tworzeniu „przejściowego” systemu immunologicznego, kiedy organizm dziecka jeszcze w pełni nie wykształcił swoich własnych odpowiedzi obronnych. Patogeny są niszczone lub osłabiane przez substancje zawarte w mleku matki. Co ciekawe, grasica (gruczoł odpowiedzialny za zwiększanie kontroli immunologicznej) jest dwa razy większa u dzieci karmionych piersią niż u dzieci karmionych mlekiem sztucznym.
We współczesnej literaturze ciągle pojawiają się doniesienia o odkryciach nowych składników mleka kobiecego. Nadal też pojawiają się nowe informacje na temat białek, węglowodanów, nowych frakcji tłuszczowych, prekursorów witamin, mikroelementów i ich niepoznanych jeszcze funkcjach w mleku. Pozostawia to otwarty problem traktowania mleka ludzkiego, jako żywej tkanki, ciągle jeszcze wymagającej badań i dociekań.
Na koniec tabela, która porównuje składniki mleka kobiecego oraz mleka krowiego.
Pisząc ten artykuł korzystałam z informacji zawartych w:
http://www.czytelniamedyczna.pl/549,podstawowe-skladniki-mleka-kobiecego-najnowsze-wiadomosci.html
Centrum Nauki o Laktacji: http://kobiety.med.pl/cnol/index.php?option=com_content&view=section&layout=blog&id=5&Itemid=44&lang=pl
„Po prostu Piersią” Gill Rapley, Tracey Murkett
„Polityka Karmienia Piersią” Gabriel Palmer
„Karmienie piersią. Siedem naturalnych praw” Nancy Mohrbacher, Kathleen Kendall-Tackett
Ada